100 lat od wybuchu I wojny światowej. Australia wspomina

Fragment makiety wojennej w War Memorial Museum
w Canberze. Fot.K.Bajkowski

W ostatnich dniach w różnych krajach odbywają się uroczystości upamiętniające 100 rocznicę wybuchu I wojny światowej. Dziś to historyczne zdarzenie upamiętnia Australia, która jako dominium  Wielkiej Brytanii dołączyła się do wojny 4 sierpnia.  Konflikt zbrojny zwany wowczas „wielką wojną” trwający od 28 lipca 1914 do 11 listopada 1918 pomiędzy ententą, tj. Wielką Brytanią, Francją, Rosją, Serbią, Japonią, Włochami (od 1915) i Stanami Zjednoczonymi (od 1917), a państwami centralnymi, tj. Austro-Węgrami i Niemcami wspieranymi przez Turcję i Bułgarię pochłonął 17 mln istnień ludzkich. W jego rezultacie Polska odzyskala niepodległość.

Był to największy konflikt zbrojny na kontynencie europejskim od czasu wojen napoleońskich. Wojna zakończyła się klęską państw centralnych, likwidacją mocarstw Świętego Przymierza i powstaniem w Europie Środkowej i Południowej licznych państw narodowych. Była też jedną z głównych przyczyn rewolucji październikowej w Rosji. Mimo ogromu strat i wstrząsu wywołanego nimi wojna ta nie rozwiązała większości konfliktów, co 21 lat później doprowadziło do wybuchu II wojny światowej.

 Dokładnie 28 lipca 1914 roku Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii. Rozwój konfliktu podzielił świat na dwa bloki. Po stronie Austro-Węgier stanęły Niemcy, Turcja oraz Bułgaria, które utworzyły tzw, blok państw centralnych. Serbię wsparły natomiast: Rosja, Francja, Wielka Brytania, Włochy i Rumunia. Do państw Ententy w 1915 r. przyłączyła się również Japonia, a w 1017 r. USA.

 Iskrą zapalną trwającego od 1914 do 1918 roku konfliktu był zamach na austriackiego arcyksięcia przeprowadzony w Sarajewie przez serbskiego nacjonalistę Gawriło Principa, oraz odrzucenie postawionego Serbii przez Austro-Węgry ultimatum. Austro-Węgry zawarły w nim punkt przewidujący przeprowadzenie na terenie Serbii śledztwa ws. zamachu. Władze Serbii zdecydowały, że nie mogą spełnić tego warunku, co poskutkowało wypowiedzeniem Serbom wojny.

Władający Austro-Węgrami Franciszek Józef wspierany przez cesarza Niemiec, 28 lipca rozpoczął krwawą ofensywę. Jeszcze tego dnia na stolicę Serbii spadły pierwsze bomby. Przywódcy Austro-Węgier i Niemiec wyszli z założenia, że osłabiona wcześniejszymi konfliktami Serbia szybko się podda, jednak nikt nie przewidział, że na przestrzeni tygodni konflikt obejmie cały świat i rozrośnie się na inne kontynenty.


Ceną wojny było całkowite zburzenie panującego dotychczas na świecie ładu politycznego oraz śmierć ponad 10 milionów żołnierzy. Szacuje się łącznie życie straciło 17 milionów ludzi! I Wojna Światowa była końcem epoki królów. Przyniosła ona kres panowaniu wielkich rodów Hohenzollernów, Habsburgów, Romanowów oraz dynastii osmańskiej. Austria, Rosja, Turcja i Niemcy oraz wiele innych krajów tzw. Nowej Europy przerodziło się w republiki.

Długo wyczekiwany koniec krwawej wojny przyniosły pierwsze pokojowe porozumienia zawarte z państwami centralnymi w 1918 roku przez Rosję – 3 marca, a następnie przez inne państwa ententy z Niemcami 11 listopada. Pokój umocniono 28 czerwca 1919 roku w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego. To właśnie tam zwycięskie państwa podpisały traktat pokojowy (Traktat Wersalski) z Niemcami a następnie traktaty z Austrią w Saint-Germain-en-Laye 10 września 1919 r., Bułgarią w Neuilly-sur-Seine 27 października 1919 r., Węgrami w Trianon 4 czerwca 1920 r. i Turcją w Sevres 10 sierpnia 1920 r.

Niezwykle ważnym dla nowego politycznego obrazu Europy było odrodzenie się i powstanie niepodległych państw takich jak Polska, Czechosłowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia, Serbia, Chorwacja i Słowenia.

I wojna światowa była zderzeniem XX-wiecznej techniki z XIX-wieczną strategią i taktyką. Po raz pierwszy w historii zastosowano w walce nowoczesną broń chemiczną, samoloty, okręty podwodne, czołgi i samochody ciężarowe. Wybuch I wojny światowej wyznaczył symboliczny koniec wieku XIX i koniec hegemonii europejskiej na świecie. Od tego momentu coraz większą rolę w stosunkach międzynarodowych zaczęły odgrywać Stany Zjednoczone i Związek Radziecki.

Na różnych frontach I wojny światowej brało udzial ponad 400 tys. Australijczyków. 62 tys. zginęło w bojach a 137 tys. zostało rannych.

Dzisiaj o godzinie 17:00 w Canberze pod War Memorial odbędą się centralne uroczystości wspominające wybuch I wojny światowej. Zob. ABC 24 coverage

kb/BumerangMedia/SuperExpress.pl/Wikipedia/SMH